Privacywaakhond: ‘Massasurveillance maakt Nederland niet veiliger’

Het voorstel van minister Plasterk om de inlichtingendiensten AIVD en MIVD het internet massaal af te laten luisteren, maakt Nederland niet veiliger. Het is niet effectief, niet proportioneel en het zal zelfs averechts werken. Het geld en de mensen kunnen verstandiger worden ingezet. Dit stelt de privacywaakhond Privacy Barometer in een brief aan de Tweede Kamer. In de brief geeft de waakhond acht suggesties die wel helpen Nederland veiliger te maken.

De Tweede Kamer bespreekt dinsdag 10 februari een voorstel van Minister Plasterk over nieuwe bevoegdheden voor inlichtingendiensten. Volgens dit voorstel moet de AIVD ongericht het internet kunnen afluisteren. Privacy Barometer stelt dat de minister de noodzaak van een dergelijke maatregelen onvoldoende onderschrijft. “De stelling dat opsporingsdiensten van de AIVD graag meer informatie willen, is natuurlijk niet voldoende om deze ingrijpende bevoegdheden gewoon maar toe te staan. Opsporingsdiensten willen altijd meer informatie”, aldus de organisatie.

Meer informatie werkt contraproductief

Meer informatie werkt volgens Privacy Barometer juist contraproductief. Veel capaciteit gaat verloren door het verzamelen en doorspitten van een grote berg nieuwe gegevens van onverdachte burgers. Dit terwijl daders van aanslagen vaak allang op andere wijze in beeld zijn bij inlichtingendiensten. De maatregel bezorgt de AIVD dan ook juist onnodig veel werk.

Daarnaast merkt Privacy Barometer op dat de Eerste Kamer zich al tegen het idee heeft uitgesproken en een Europese rechter het idee zelfs heeft verboden. Ongerichte massa-surveillance van onverdachte burgers is volgens de rechter eenvoudigweg in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de mens (EVRM).

Goede inlichtingendienst is belangrijk

Privacy Barometer onderschrijft het belang van een goede inlichtingen- en veiligheidsdienst. De overheid zou echter verder moeten kijken dan het uitbreiden van de bevoegdheden om af te luisteren. De veiligheid van individuele burgers zou hierbij centraal moeten staan. “De grootste aanslagen en dreigingen zijn tegenwoordig tegen het individu gericht en niet tegen de staat. Denkt u maar aan de aanslagen in Parijs waarbij 17 (burger-)doden vielen. Wij dringen er dan ook bij de Kamerleden op aan, dat de AIVD juist deze individuele burger moet helpen in plaats van alle onverdachte burgers te gaan volgen”, aldus Privacy Barometer.

De waakhond wijst ook op rapporten van de toezichthouder CTIVD, waaruit blijkt dat zowel de AIVD als de MIVD zich maar beperkt aan de wet houden. De toezichthouder stelt zelfs dat de inlichtingendiensten met instemming van de minister zelfs een onrechtmatige werkwijze hanteren op het gebied van massa-surveillance. In het voorstel van Plasterk mag de minister straks zelf besluiten door te gaan met informatie verzamelen ook nadat de toezichthouder op onregelmatigheden wijst. “De fundamentele rechten van burgers zijn niet gewaarborgd als de toezichthouder er voor spek en bonen zit. Daarom moet het oordeel van de toezichthouder bindend zijn”, aldus de organisatie.

‘Minister weiger nooit toestemming’

Oud-hoofd van de AIVD, Sybrand van Hulst, zegt dat in de tien jaar dat hij baas van de AIVD was, nog nooit een minister toestemming weigerde voor de inzet van bijzondere bevoegdheden. Toch blijkt achteraf dat er meermaals sprake was van onrechtmatig handelen. Privacy Barometer pleit daarom voor een onafhankelijke rechter die beslissingen neemt en voor meer transparantie achteraf. Zo moet over de inzet van bijzondere bevoegdheden openbaar worden gerapporteerd, bijvoorbeeld door de publicatie van tapstatistieken. Ook zouden mensen die door de diensten in de gaten zijn gehouden hier na vijf jaar over moeten worden geïnformeerd.

Bij iedere wetswijziging die de privacy van burgers raakt is een onderzoek naar de privacy-effecten (Privacy Impact Analyse, PIA) verplicht. Zo’n PIA moet behalve de risico’s voor de privacy ook in kaart brengen na hoeveel tijd en op welke manier het effect geëvalueerd gaat worden. Privacy Barometer wijst op het feit dat minister Plasterk een dergelijke PIA nog niet uitgevoerd, terwijl de verwachte privacy-impact zeer groot is. De waakhond stelt dan ook dat de minister eerst een PIA moet uitvoeren voordat met het voorstel verder gegaan kan worden.